سلامتكده‌هاي پزشكي سنتي در برابر عطاريها
پزشک متخصص و دانش‌آموخته طب سنتي مي‌گويد: «به جاي ادکلن پر از الکل که بيماريِ تنفسي مي‌آورد، بهتر است مردم از عطر طبيعي گل‌هاي بهارنارنج، ياس‌رازقي، مريم‌گلي و عطر گل‌نرگس سنتي استفاده کنند.»
مي‌گويم: «آقاي دکتر اين عطرها که مي‌فرماييد، لابد از گل‌هاي ارگانيک تهيه شده است، و نه از گل‌هاي سمپاشي‌شده؟»
گياهانِ داروييِ ايران به لحاظ کاشت، داشت، برداشت، خشک‌کردن، بسته‌بندي و تجويز، دچار چالش‌هاي زيادي است و فرهنگ استفاده از اين داروها در ميان مردم، بسيار اندک. هنوز مردم از وجود داروهاي گياهي استاندارد در داروخانه‌ها آگاهي ندارند و به گياهان کهنهِ چندين‌ساله و بيهوده و بي‌‌فايده، رو مي‌کنند. يکي از چالش‌هاي چشمگير، نبود توليد گياهان دارويي ارگانيک است و اين که نبايد بر پاي گياهان طبيعي و درمانگر، کود شيميايي ريخت و بر سرشان، سم آفت نباتي پاشيد.
گياهان خودرو نيز به سبب تنش‌هاي محيطي، ارزش چنداني به لحاظ دارويي ندارند، ولي همين داروها با کيفيت صفر در برخي مغازه‌هاي گياه‌دارويي شهر فروخته مي‌شود و ممکن است آلوده به پِشكل جانوران باشد. گياهان دارويي نزد مردم، همان گياهان سوخته زير نورخورشيد و ميکرب‌آلود و خاک‌اندود پستوهاي مغازه‌هاي گياه دارويي است. گوشه‌چشم نداشتن چنددهه‌اي به گياهان دارويي ارگانيک، سبب مدرن‌نشدن عطاريها و ناشناختگيِ اين گياهان، نزد مردم شده است.
ايرادهاي وارد!
چرا «شيريني نارگيلي» قنادي، زيانبار است؟ به تهيه(رسه‌پي) آن توجه کنيد: «3 تا سفيده تخم‌مرغ، 75گرم‌روغن‌مايع، ذره‌اي وانيل، چندچکه آبليمو، 125 گرم پودرنارگيل تازه»، تا اينجا هيچ ماده غذاييِ زيان‌آوري در اين دستور ديده نمي‌شود؛ برخلاف شيريني‌هاي ديگر حتي به روغن جامد ترانس و بيماري‌زاي ويژه قنادي هم نيازي نيست و حتي آرد سفيد تصفيه‌شده يبس‌زا هم ندارد. خوردن متعادل نارگيل و آبش نيز تونيک مو، اشتهاآور کودکان، درمانگر ناتوانايي‌هاي جنسي، پاد يُبس، نيروبخش، هضم‌کننده، تأمين‌گر آب بدن و ضدِ شکم‌روي
است؛ اما ايراد شيريني نارگيلي اين است که بايد با 250 گرم(3برابر) شکرسفيد پخته شود.
گذشته از اين که طب سنتي محدوديت دارد و از زمان بوعلي(سده4 هجري شمسي) تا کنون راهکارهايش پيشگيرانه بوده است، ايراد ديگرش کاربرد فراوان شکرسفيد است؛ (چون عسل در گرماي بالاسمي مي‌شود.) براي نمونه هنگامي که براي سرماخوردگي کودک خود، شيلان(عناب) مي‌گيريم، بنا بر «تهيه شربت عناب» بايد شکر سفيد هم بگيريم تا بتوان 800 گرم عناب را در 3 کيلو گرم شکر سفيد(3برابر!) بپزيم.
همه شربت‌هاي گياهي در «شيره شکرِ سفيدِ سفت‌شده(نگهدارنده)روانه بازار مي‌شود؛ در حالي که در زمان‌هاي گذشته، شکر سياه ملاس‌دار و سرشار از ويتامين وجود داشت و شکر سفيد سرطان‌زا نبود و اين پديده، براي دوران صنعتي و شيريني‌سازي‌نوين است.
ايراد ديگر، گراني داروها است: جين‌سِنگ كيلوگرمي 180 هزار تومان، گل‌گاوزبان120 هزارتومان، چاي‌سفيد 180 هزارتومان، آويشن700 هزار تومان(براي فقط 100 گرم آن بايد 70 هزار تومان داد) و براي باريجه ايراني(انگدان اوگاما)(داروي خردکن سنگ مثانه) 5 ميليون تومان .
«طب سنتي» با پيام پزشکي ارزان و دم‌دست به ميدان آمد، ولي به سبب حق ويزيت بالا از سوي پزشکان متخصص، روش درماني ويژه و گسترده و پاسخي که بيماران بايد با شکيبايي بسيار و خوردن ميزان زيادي از داروها و در بازه زماني چندين ماه بگيرند، بسيار گران نمود كرده است. شايد براي همين مسئولان مي‌کوشند نرخ ويزيت‌ها و داروهاي طب سنتي و روش‌هاي درماني آن را مشمول بيمه درماني کنند.
شگفت‌تر از بهاي بسيار گران گياه باريجه، اين است که اين دارو «خودرو» است و رويشگاه‌اش در رشته‌کوه‌هاي البرز ايران! به اين گونه گياهان اگر رسيدگي نشود، چون به سبب ناآگاهي، ريشهکن مي‌شود، در آينده از دست خواهند رفت.
گياهانِ بدون مواد دارويي!
اينک پزشکاني با مدرک عمومي از دانشکده‌هاي پزشکي مدرن، در دوره‌هاي Phd در دانشکده طب سنتي علوم پزشکي دانشگاه تهران آموزش مي‌بينند و برخي نيز اينک دانشگاه را به پايان برده و مطب باز کرده‌اند؛ آيا تجويز اين پزشکان به بيماران، همين گياهان آلوده و کهنه مغازه‌هاي گياه‌دارويي(عطاري)است؟
همه گياهانِ دارويي عطاريها نااستاندارد و برخي از آن‌ها داراي پيامدهاي ناگوار است. داروگياهيِ دست‌ساز آن‌ها نيز دوز استاندارد ندارد و دادن هرگونه داروي گياهي به بيمار بايد از سوي پزشک متخصص و پس از ويزيت انجام گيرد.
مردم اينک چاره‌اي مگر رفتن به عطاريها براي تهيه گياهان دارويي ندارند. در حالي که براي نمونه «بهارنارنج» بايد محصول سال باشد؛ ولي گياهان عطاريها، ليبلِ تاريخ مصرف ندارد. شکوفه بهارنارنج حتي با مراقبت ويژه(جاي خشک وخنک، دور از نور و در شيشه دودي) پس از 10 ماه کپک مي‌زند و به جاي درمان، به دستگاه گوارش آسيب مي‌رساند. آيا مغازه گياه دارويي(عطاري) را سراغ داريد که روي شيشه بهارنارنج خود تاريخ خريد چسبانده باشد و برابر ديد مردم بگذارد؟
اينک همه سيگارها داراي بسته‌بندي‌هاي بهداشتي است و در پاکت‌هاي شيک، به دست مردم مي‌رسد؛ ولي گياهان دارويي نه! گياهان دارويي ما مانند بسياري از ديگر مواد غذايي، به شکل فله و سرباز در مغازه‌ها و گاه بيرون مغازه قرار دارد؛ حتي در فروشگاه‌هاي فراستاره(هايپر) وضع بهتر نيست!
به هر رو اگر هنوز خرما، فله‌اي و سرباز فروخته مي‌شود و پنير ليقوان آلوده به ميکروب‌هاي دست فروشنده‌اي‌ست که با همان دست از مردم اسکناس مي‌گيرد، ولي گياهان دارويي بايد بسته‌بندي شده و داراي تاريخ مصرف و ميزان مصرف و موارد کاربرد و احتياط و نشاني شرکت توليدگر و پروانه بهداشت و بهره‌برداري و مُهر استاندارد باشد. در خانه نيز، همه گياهان دارويي بايد در شيشه‌هاي استريل قرار گيرد و به دور از نور خورشيد و نم نگهداري شود. براي نمونه، عرق‌هاي سنتي بايد در بتري(بطري)شيشه‌اي دردار(نه پلي‌اتيلن) و در يخچال نگهداري شود. هنوز دير نيست که داروهاي سنتي در نظام دارويي کشور قرار گيرد و ريختِ بسته‌بندي‌استاندارد بر خود بگيرد و بر پيشخوان قرارگرفتن آن‌ها، ديده‌باني شود. بيگمان با گشايش فروشگاه‌هاي مدرن گياهان دارويي و داروهاي گياهي و با حضور داروسازان سنتي، مغازه‌هاي گياه‌دارويي(عطاري) چاره‌اي مگر سازگارکردن خود با استاندارها نخواهند داشت.
صندلي ابوعلي!
برخي فروشندگان گياهان دارويي که مي‌پندارند ابوعلي سينايند و نيز بيماراني که مي‌پندارند اَبَرتوانايند و برخوردار از نيروي خوددرمان، چه بسا دست به قتل خود و ديگري بزنند!
گياه خرزهره مي‌تواند کچل را مودار، و وازده‌ها از بيماري‌هاي پوستي را آسوده‌جان کند، اما اين گياه سمي هم هست و گاه عسل توليديِ زنبوري که از گُل خرزهره نوشيده است، براي انسان مسموميت مي‌آورد، حتي دود برآمده از سوزاندن اين گياه، مسموم‌گر است. روغن گياه کرچک، درمانگر يبوست است، اما فقط يک ذره کوچک از برگ آن، کشنده است! نگهداري غيربهداشتي گياهان دارويي را دگرديس به گياهان سمي مي‌کند، يا برخي گياهان دارويي، داراي الکالوئيد(نيتروژن و مورفين) هستند و زياده‌روي در آن‌ها خطرناک است. جوزهندي (از ديدگاه پزشکي سنتي، بسيار گرم/خشک) براي کاهش قند خون و يبوست کاربرد دارد و مس‌اش سيستم ايمني را نيرو مي‌بخشد و اندکي «پادسرطان» هم هست؛ اما استفاده مدام از آن، تب، خشکيِ دهان، بي‌آب‌شدن بدن، تپش‌قلب و سرخ‌شدن پوست مي‌آورد، (همين جوز که کيلوکيلو در سوسيس و کالباس و فرآورده‌هاي گوشتي مي‌ريزند.) در دوز بالا، مورفين خطرناکي است که آغازش نشئگي فراوان و سرانجامش(پس از 3 ساعت) تهوع، اسپاسم شکم، استفراغ، شوک، روان‌پريشي، رفتارهاي بي‌کنترل، دگرديسي در بينايي، احساس هراس و سرانجام مرگ قلب و سلول‌هاي مغزي است!
قانون طب
ديده‌باني قانوني بر گياهان دارويي، گريزناپذير است؛ بي‌سبب نبود که ابوعلي‌سينا نام کتاب(نه حقوق) بلکه پزشکي خود را «قانون» گذاشت؛ پيروي از پزشکيِ سنتي، بدون قانون ممکن نيست.
گياهان دارويي، دوز مصرفي دارند و خوردن‌شان دلبخواهي نيست. حتي خوردن غذا "قانون" دارد، براي نمونه، انسان داراي طبيعت گرموخشک(صفراوي) بايد غذاي سرد و‌تر بخورد و از زياده‌روي در غذاهاي سرد و خشک نيز بپرهيزد.
هنوز پنداشته مي‌شود که مغازه گياه‌دارويي (عطاري) مانند خواربارفروشي(سوپرمارکت)است؛ در اينجا نيز کوتاهيِ دولت در آموزش شهروندان و نيز عطارباشي‌ها در مورد فرهنگ مصرف، به چشم مي‌خورد؛ زيرا هيچيک از دو سو پس از هزار سال، استاد نشده‌اند؛ از اينسو(در عطاريها)رفتاري ناشيانه در نسخه‌پيچي به چشم مي‌خورد و از آنسو(مردم) در خوردن و مصرف داروهاي گياهي!
برخي از گياهان دارويي حساس، بدان سبب دگرديس به «داروگياهي» مي‌شوند زيرا خوردن‌شان دوز (اندازه) دقيق مي‌طلبد. بسياري از انسان‌ها سبب رويکردشان به گياهان دارويي، پيامد نداشتن گياه است، اما عرق نعنا که اکسير آرامبخشي‌ست، ممکن است در کودکان ناآرامي پديد آورد! همزماني خوردن گياهان دارويي با داروهاي شيميايي نيز چه‌بسا پيامدش بيماري بيشتر باشد.
تجويزهاي خودسرانه
مجيد سيرودي ـ کارشناس گياههان دارويي مي‌گويد: به سبب نبود ديده‌باني وزارت بهداشت و درمان و سازمان غذا و دارو، ما گواه تبليغات داروهاي دروغين و قاچاق هستيم. شايد اين‌ها اثر داشته باشد، ولي پيامدهايش ناروشن است. در حالي که داروهاي گياهي را فقط بايد دکتر داروساز بسازد که دانش‌آموخته دانشگاه در رشته داروسازي سنتي است و داراي پروانه بهداشتي و در آن‌ها استانداردها لحاظ شده است؛ ولي در برخي مغازه‌هاي گياه‌دارويي(عطاري)محصولات و ترکيبات گوناگون با آسياب‌هاي آلوده تهيه و بر پايه دانش تجربي و با دست ناپاکيزه، درون کپسول‌هاي آلوده ريخته مي‌شود و به فروش مي‌رسد. عطارباشي‌ها بايد در مغازه‌هاي گياه‌دارويي خود، از فروش داروهاي گياهي، داروهاي مکمل و مکمل‌هاي غذايي خودداري کنند. هنگامي که در داروخانه‌ها، يک دکتر داروساز، سرخود به يک بيمار دارو تجويز نمي‌کند و براي دادن دارو، نسخه پزشک را درخواست مي‌کند، شاگرد مغازه گياه‌دارويي نيز - حالا که بازار داغ است- نبايد به خود اجازه دهد براي معتادان و بيماران سرطاني دارو بپيچد. سازمان بهداشت جهاني در گزارش خود رويکرد و پيشواز مردم جهان در هزاره سوم و بهره‌بردن آنان از پزشکي سنتي کشورهاي باستاني را بسيار زياد مي‌دا‌ند و سفارش مي‌کند که بيش از پيش، ديده‌باني بر خدمات پزشکي سنتي و داروهاي گياهي انجام گيرد و بر تبليغات دروغين و بزرگ‌نمايي در اين زمينه، چشم‌پوشي نشود.
او مي‌افزايد: از ديرباز استفاده از داروهاي گياهي در زمينه دمنوش‌ها و عرق‌ها در ميان مردم همه‌گير بود، ولي اينک با ميانآمدن داروهاي ترکيبي(بيشتر براي سودجويي و کم‌تر درماني)، رويکرد پزشکيِ سنتي در قلمرو مغازه‌هاي گياه دارويي، پيچيده شده است و مردم نيز بي‌توجه به پيامدهاي گاه ناگوار، از اين گياهان پيشواز مي‌کنند. در آزمايش‌هايي که از نمونه‌هاي برداشته‌شده بازرسان از چند مغازه گياه‌دارويي انجام گرفته است، برخي از آن‌ها که نام داروي ضداعتياد دارند، آميخته به داروهاي شيميايي بوده‌اند و با اندکي پودرهاي گياهي آميخته شده‌اند. در حقيقت اين داروهاي نيرنگِ طبيعي‌نما، بهتر از داروهاي شيميايي نيست که قانوني و با هويت و نشان استاندارد در داروخانه‌ها به فروش مي‌رسد. براي گردانندگان مغازه‌هاي گياه‌دارويي، راهي مگر گذراندن دوره‌هاي آموزشي نيست و گواهينامه‌هايي که بايد داشته باشند، و براي دولت نيز راهي نيست مگر اين که ديده‌باني بر عطاريها را بيشتر کند تا وزارت بهداشت و درمان و سازمان غذا و دارو بتواند جلوي کژرويها را بگيرد. زيرا به سبب گرايش به داروهاي گياهيِ چاقي و لاغري و ترک اعتياد، گواه رويش قارچ‌‌گونه مغازه‌هاي گياه‌دارويي در تراز شهر هستيم.
سلامتكدة پزشكي سنتي
مي‌پرسم: سلامتکده چيست؟
مجيد سيرودي مي‌گويد: سلامتکده پزشکي سنتي، مکاني است که در آن ميزان سلامت بيماران ويزيت و يا روش‌هاي پيشگيري به آنان آموزش داده مي‌شود يا بيماري‌هايي مانند گوارش، مفاصل، اعصاب و زنانه مورد درمان قرار مي‌گيرد. در اين مکان‌ها مي‌توان حجامت کرد و به همچنين دانشجويان دوره دستياري پزشکي سنتي را آموزش بينند، يا دانش‌آموختگان براي پاياننامههاي خود ياري شوند و کساني که طرح‌هاي پژوهشي در دست دارند، کمک شوند. افزون بر اين، بيماران با راهنمايي پزشکان، داروهاي گياهي خود را از مکان‌هاي استاندارد و داروخانه‌هايي که گياه هم دارند، تهيه کنند.
مي‌گويم: اينک، که سلامتکده كم است.
سيرودي مي‌گويد: به جايش برخي عطاريها نسخه مي‌پيچند؛ ولي پيچيدن نسخه شفابخش کار يک فروشنده گياه‌دارويي نيست، براي همين پزشک عمومي، در دانشکده طب سنتي سال‌ها آموزش مي‌بيند. اگر يک بيمار دچارشده به چنگار روده، هموروئيد بگيرد و نزد يک فروشنده گياه‌دارويي برود که نمي‌داند هموروئيد مي‌تواند از تومور روده بزرگ هم باشد، مشکل بيمار را سوداوي‌بودن تشخيص مي‌دهد و با دادن گياهان دارويي کاهش سودا، زمان درمان بنيادي او را به تاخير مي‌اندازد و بيمار درمان‌نشده پس از مدتي با وضعيت بدتر و سرطاني‌ريشه‌دوانده، نزد پزشک متخصص مي‌رود.
ـ و راهکار؟
ـ سيرودي: بايد كلينيك‌هاي درمان سنتي به وجود‌آيد و در «درون‌مجموعه‌اش» فروشگاه گياه دارويي هم باشد زيرا مردم هنوز داروهايي را که بادست در خانه خود مي‌سازند، به داروهاي گياهي آماده، برتري مي‌دهند.
بنابراين راهکار اين چالش، ايجاد كلينيك‌هاي درمان سنتي و فروشگاه‌هاي گياهان دارويي با پروانه رسمي وزارت بهداشت و درمان است.
آواي مخالف
اما گلي ذات‌پرور، کارشناس درمان طبيعي از شرق دور مخالف است: وزارت بهداشت به جاي طرح راه‌اندازي داروخانه‌هاي گياهي، بايد همين مغازه‌هاي گياههان دارويي(عطاريها)را بهداشتي کند تا گياهان سوخته و تاريخ مصرف گذشته، امکان فروش نيابد؛ زيرا هر خوراکي، تاريخ مصرف دارد و همچنين گياهان دارويي!
او به سخنانش مي‌افزايد: عطارباشي‌ها مانند دندانپزشکان تجربي، اين پيشه را از پدران خود آموخته‌اند.
آناني که مي‌گويند گياهان سنتي و داروهاي گياهي با استانداردهاي لازم، فقط بايد در داروخانه‌هاي سراسر کشور توزيع شود، توجه ندارند که پيشه هزاران تني که به شکل خانوادگي اين کار را از قديم و از پدران حکيم خود آموخته‌اند و دنبال کرده‌اند، از ميان مي‌روند.
به گمانم وزارت بهداشت و درمان بايد مغازه‌هاي گياههان دارويي را سامان بخشد و حکيمان جوان را آموزش دهد و فروش فله‌اي گياهان سنتي را يکبار و براي هميشه قدغن کند، تيشه به ريشه عطاريها درست نيست.
همانگونه که گفتم اين روش، بنيان زندگي هزاران تن که اين پيشه را به پيروي از پدران و نياکان خود پي گرفته‌اند، خواهد لرزاند؛ بنابراين آموزش فرزندان حکيمان و مدرن‌سازي عطاريها و رفتن همه گياهان دارويي در بسته‌بندي‌هاي بهداشتي، راهکار بهتري است.
پست های هم ریشه:
اولین نفری باشید که نظر ارسال می کنید.